Aan de keukentafel op een maandagochtend spreek ik met Agnieszka Kowalska. Op zoek naar een buitenlands avontuur kwam ze op haar 21ste samen met haar man vanuit Polen naar Nederland. Na wat omzwervingen kwamen ze, inmiddels met 2 kinderen, terecht in Arnhem. Hoe is het om als Poolse kennis te maken met de Nederlandse (eet)cultuur en nam ze veel gewoontes en gerechten mee van daar? En hoe komt het dat de groentes zo centraal staan in haar keuken?
Kindertijd: niet altijd makkelijk
‘Als kind was ik een kieskeurige eter en ik had regelmatig buikpijn. We woonden met opa, oma, mijn ouders en zusje in één huis en hadden het niet breed. We aten veel gekookte aardappels, er was maar een paar keer per week vlees en regelmatig aten we groentesoep als avondeten. Vrijdag was visdag maar ook alleen als er vis gekocht kon worden. Mijn zusje en ik mochten niet teveel praten omdat dat maar afleidde van het eten, vond mijn vader. Het was dus saai aan tafel en dat ik een maagprobleem had kreeg ook niet veel aandacht. Op een dag had ik zoveel buikpijn dat ik nauwelijks kon lopen, toen bracht mijn opa mij naar het ziekenhuis. Daar kwamen ze erachter dat ik te weinig maagzuur aanmaak. Maar veel adviezen hoe hiermee om te gaan kregen we helaas niet dus het bleef moeilijk voor mij.’
Feest = uitgebreid eten
Gelukkig heeft Agnieszka ook leuke eetherinneringen aan haar jeugd in Polen. ‘Eten speelde een speciale rol tijdens de feestdagen. We hadden typische gerechten die we met Pasen en Kerst aten. We waren dan 2-3 dagen bezig om allerlei salades, taarten en gebakken vlees- en visgerechten te maken. We aten die dagen heel veel en dan was het juist ook altijd heel gezellig aan tafel met veel geklets en een mooi versierde tafel.’ Iets anders uit de Poolse eetcultuur is dat eten traditioneel klaargemaakt werd op een speciale houtkachel met een soort pitten voor pannen en vlees. ‘Die kachel was bij ons in huis op maat gemaakt voor mijn oma maar zij is was kleiner dan mijn moeder en ik. Dus voor mij en mijn moeder was het onhandig om daarop te koken, waardoor dat we dat dus ook steeds minder deden in de loop van de jaren.’
Erfenis vanuit de oorlog
Op mijn vraag welk recept ze mee heeft genomen vanuit Polen antwoordt Agnieszka: ‘Veel recepten van vroeger vind ik tijdrovend en ik kook anders dan de familie. Maar er is een recept met een mooi verhaal van mijn oma. Na de Tweede Wereldoorlog leed Polen onder het socialisme met een groot tekort aan producten, waaronder chocola. Tijdens de oorlog werd alles door Duitsland ingepikt, en later bleef alles verdwijnen richting Rusland. Mijn oma kon een soort van “fudge” maken van cacaopoeder, boter, suiker, melkpoeder en koekjes. Dat maak ik soms nog steeds en het is super populair bij mijn gezin thuis! Ik gebruik noten in plaats van koekjes, en soms nog kleine stukjes marsepein. Het is een flinke caloriebom en daarom maak ik het maar 4-5 keer per jaar. O ja, de naam van de “fudge” in het Pools is blok. Ironisch, want het heeft zijn roots dus in het “Oostblok”.
Een sojaschnitzel of een vakensschnitzel?
Van haar 17de tot haar 20ste jaar was Agnieszka vegetariër. Ze houdt erg van natuur en is er zuinig op. Maar de aanleiding om geen vlees meer te willen eten was een voor haar schokkend filmpje op school over vleesproductie. Ze at vervolgens vooral groente uit de moestuin, waar ze als jong meisje trouwens niet echt met plezier naartoe ging. Wat haar ouders hiervan vonden interesseerde haar niet zoveel. ‘Ze wisten al dat ik een sterke eigen wil had ontwikkeld dus ze lieten me mijn gang gaan. Al vond mijn moeder het trouwens wel heel grappig om mijn vader een soja-schnitzel te laten eten alsof het een varkensschnitzel was!’
Verbazing over het Nederlandse margarine dogma
Een nieuwe fase brak aan toen Agnieszka uit Polen vertrok met haar man. Ze kwamen min of meer bij toeval terecht in Nederland, omdat ze daar werk konden vinden. Eenmaal in Nederland viel haar een aantal dingen op qua eten. ‘Ik vond de kwaliteit van het eten in Nederland minder goed, en het was vooral ook duur. Nu is het trouwens andersom, en neem ik eten uit Nederland mee als we naar Polen gaan, zoals kaas, wijn, chocolade (specifieke smaken, zoals met koffie), en speculaas. Maar wat ik schokkend vind aan de Nederlandse eetgewoontes, is het margarine dogma. Nep-boter promoten, daar snap ik niks van. Echte boter is zoveel beter en gezonder dan margarine, mits natuurlijk met mate gegeten. Ik moest ook lachen om de “Smeer je groot”-campagne. De enige die ook de grap hiervan inzag was de collega met een Japanse vrouw, verder vond iedereen het heel normaal. Later leerde ik over de rol en macht van bedrijven zoals Unilever en toen begon ik het te begrijpen’.
Verlangen naar een gezin
Agnieszka was op een gegeven moment ook weer vlees gaan eten omdat ze zich vaak niet goed voelde. ‘Ik had last van mijn darmen, een gezwollen gezicht en had soms enorme cravings. Ik kwam wat tekort en ging zoeken naar een goed eetpatroon waar ik me gezond bij voelde. Na de geboorte van ons eerste kindje had ik een hele slechte periode. Maar omdat de gezondheid van mijn zoon ook veel aandacht vroeg besteedde ik weinig aandacht aan die van mij. Op een gegeven moment overleed mijn opa. Van alle gezinsleden uit Polen had ik met hem altijd de sterkste band, ook nog nadat we naar Nederland verhuisd waren. Het klinkt misschien gek maar ik voelde een sterke drang in mij om onze familie, nu hij er niet meer was, weer te laten groeien. Dat was de trigger om beter voor mezelf te gaan zorgen. Ik ben veel gaan lezen over wat goed zou zijn voor mij en mijn specifieke klachten. Ik ben weer meer vet gaan eten, in de vorm van bijvoorbeeld roomboter, rundvlees en kip. Ook ging ik veel meer groente eten, nog meer dan ik al deed. En ik ben juist veel minder graanproducten gaan eten. Het brood dat ik at maakte ik zelf, met een zuurdesemstarter die we kregen van een vriendin in Polen.’ Ze voelde hoe ze opknapte hierdoor en het bijzondere was: in heel korte tijd was Agnieszka opnieuw zwanger waarmee haar wens uitkwam!
Heel veel groente
Maar daarmee was haar zoektocht naar wat voor haar goede voeding was, nog niet ten einde. ‘Mijn dochter had al vrij snel na haar geboorte veel buikpijn. Ik vermoedde dat dit te maken had met mijn voeding. Ik besloot helemaal te stoppen met brood en andere graanproducten, en dat had een heel goede uitwerking op mij en mijn dochter!’ Alles met elkaar was Agnieszka gaan eten volgens de paleo-principes. Al eet ze niet per sé veel vlees, en als ze dat doet is het eerlijk vlees. Het mijden van granen heeft ze eerst nog verder doorgezet in een ketogeen eetpatroon en dit beviel haar nog beter. ‘Maar ik vond het te moeilijk om dit te blijven volgen. Het belangrijkste in mijn eetpatroon is dat de groente centraal staat. Hoe centraal dat blijkt uit het feit dat wij 2 koelkasten in huis hebben, één voor de groente en fruit en één voor de rest van de producten…’
Je bent wat je eet!
Hoe wordt er nu gegeten in haar gezin? ‘Ik kook meestal, mijn man deed dat vooral toen we elkaar nog niet zo lang kenden! Voor de kinderen vind ik het belangrijk dat ze veel groente eten. Ik kook gerust 3 soorten groente bij een maaltijd om te zorgen dat er voor iedereen iets bij zit wat ze lekker vinden en goed verdragen. Er wordt ook weinig gesnoept, al probeert mijn zoon me wel altijd te verleiden door te zeggen wat vriendjes zogenaamd allemaal mogen… en wat meestal niet waar blijkt te zijn! Toch is het echt niet zo dat er niks mag, ik geloof in een 80/20 principe waarbij je vooral gezond eet en ook af te toe iets snoept.'
Advies van een geneeskundestudente
Agnieszka studeert sinds dit jaar geneeskunde. Ze zou graag anderen helpen met haar visie en wat ze voor haarzelf geleerd heeft. Ze vindt het jammer dat veel artsen vooral in medicijnen denken voor hun patiënten en vind dat er veel meer aandacht moet komen voor het echte welzijn van mensen. Verder kijken dus dan de kwaal alleen. Wat wil ze, vanaf deze plek aan mensen meegeven? ‘Je bent wat je eet, zorg goed voor jezelf en probeer een eetpatroon te vinden dat je én lekker vindt en waar je je goed bij voelt. Wees niet te streng voor jezelf. Als je stress krijgt van het dieet dat je volgt ga je zeker niet afvallen, dus gun jezelf ook een pleziertje. En natuurlijk: Vergeet je groenten niet!’
Reactie plaatsen
Reacties